(кон филмот „Панкот не е мртов на Владимир БлажевÑки и врÑките Ñо македонÑкото транзициÑко општеÑтво)
Панкот не е мртов
„Панкот не е мртов“ (2011), режија: Владимир БлажевÑки, Ñценарио: Владимир БлажевÑки, музика: ÐлекÑандар ПејовÑки, продуцент: Дарко Попов, улоги: Јордан Симонов, Камка ТоциновÑки, Тони МихајловÑки, Ðевдет Јашари, Кирил поп ХриÑтов.
Ðајновиот македонÑки филм „Панкот не е мртов“ ја имаше Ñвојата премиера на 15 април 2011 год. Се работи за ниÑкобуџетен филм, чијашто реализација беше малку задоцнета поради финанÑиÑките проблеми Ñо кои Ñе Ñоочуваше филмот. РежиÑерот Владимир БлажевÑки Ñе враќа на Ñцена по Ñкоро 20 години пауза од неговиот поÑледен филм („Булевар на револуцијата“, 1992, „Хај-фај“, 1987) и Ñе потпишува и како ÑценариÑÑ‚ на филмот. Станува збор за филм којшто ја Ñледи приказната на членовите на пропаднатиот популарен (на времето!) ÑкопÑки панк бенд „Работничка терапија“, кој не Ñвири веќе 17 години, а чиишто членови живеат на Ñтара Ñлава и го „фураат“ Ñтариот панк имиџ (барем оние кои Ñе оÑтанати да живеат во Скопје). Многу реална приказна во којашто можат да Ñе препознаат доÑта бендови кои ги имале Ñвоите моменти на Ñлава и оÑтавиле времето и транзицијата да Ñи го направат Ñвоето.  Во овој Ñлучај, ликовите, Ñо кои Ñе Ñреќаваме во филмот Ñе луѓе во Ñвоите доцни 30-ти години кои живеат на маргините на општеÑтвото, кои не уÑпеале да Ñе прилагодат на новонаÑтанатите општеÑтвени промени, и кои работат различни работи за да преживеат, и чеÑто излегуваат надвор од законот. Целиот заплет во филмот Ñе Ñлучува кога на фронтменот на бендот, МирÑа, му е понудено да направат Ñвирка за една невладина организација во Дебар под капата на мулти-културен хепенинг. Ова, од една Ñтрана претÑтавува повторна шанÑа бендот да заÑвири по пауза од 17 години и плуÑ, да заработи некој дeнар, а во иÑто време претÑтавува и опаÑноÑÑ‚ да Ñе изневерат панк начелата Ñо тоа што ќе Ñе прифати да Ñе Ñвири за ÐВО, во Дебар, на некој хепенинг за меѓуетничка толеранција и разбирање.
Мора да Ñе признае дека и покрај доÑта реалиÑтичната приказна за ова Ñоцијално милје, почетокот на филмот и нарацијата водена од Ñтрана на фронтменот на бендот, не е ветувачки. Ðо, од моментот кога овој филм започнува да Ñе движи во наÑоката на road movie, работите започнуваат да Ñе менуваат. Динамиката на филмÑкото дејÑтво Ñе заÑилува, приказната добива јаÑен тек, фината доза на црн хумор, употребата на Ñленгот и доÑледноÑта на главните јунаци до панк начелата, започнуваат полека да го вовлекуваат гледачот во филмÑкото дејÑтво, и Ñето тоа поткрепено Ñо одличната глума на Јордан Симонов (МирÑа), а оÑобено на Тони МихајловÑки (Љак) и Ратка Радмановиќ (мајката на МирÑа). Сепак, Ñе чини дека филмот не уÑпева целоÑно да излезе од границите на црна комедија / road movie и да прераÑне во нешто за што има капацитет, а тоа е култен филм за едно време и транзициÑко општеÑтво, како и за влијанието што транзицијата ја направила врз Ñвоите деца. Можеби ова Ñе должи на недоволната развиеноÑÑ‚ на карактерите (оÑвен Љак, МирÑа, Ñепак, не толку доволно, како и Ðина, неговата девојка, другите членови од бендот Ñе полеÑно иÑцртани). Во Ñекој Ñлучај, филмот е изработен доÑледно и ја дораÑкажува приказната која е започната на почетокот – Ñвирката Ñепак Ñе Ñлучува, бендот е поÑоединет од кога било, а за тоа дали панкот навиÑтина не е мртов или ги доживува Ñвоите поÑледни проблеÑоци, му е оÑтавено на гледачот да одговори.
Она што е оÑобено значајно за „Панкот…“ е што филмот ја дава реалиÑтичната и тажна Ñлика за ÑоÑтојбата на Ð . Македонија по периодот на конфликтот од 2001 год. и транзицијата, која, не Ñме Ñигурни дека е завршена. Ðко тргнеме од фактот дека ниту едно уметничко дело не оÑтанува немо за времето во коешто наÑтанува или за коешто зборува, „Панкот…“ во голема мерка проговорува за проблемите што го тиштат ова општеÑтво. Да ја оÑтавиме за момент наÑтрана Ñоцијалната димензија на неговите ликови и начините Ñо кои Ñе Ñправуваат за да преживеат, и да Ñе Ñвртиме кон етничката проблематика за која Ñе обидува да говори филмот. Добро познатата изрека дека од твоите нема да куртулиш, без разлика ако куртулиш од другите, е Ñоодветна во овој Ñлучај. Ðа Ñвирката во Дебар, Ðлбанците започнуваат да ги напаѓаат членовите на групата, но тие Ñе најражеÑтени поради Ðлбанецот Ðеро, кој е организатор на наÑтанот и кој ја донел групата да Ñвири таму. ИÑто така, не треба да Ñе заборави и вооружената групација која ги запира членовите на бендот кога одат кон Дебар и која, и покрај тоа што има двајца Ðлбанци во џипот, гледа Ñо недоверба на групата, од причина што Ñе работи за мешана група на луѓе кои одат во Дебар на Ñвирка. Ðа крајот на филмот, навивачите на клубот „Вардар“, Комитите, ги претепуваат членовите на групата Ñамо поради тоа што тие отишле да Ñвират за Ðлбанци во Дебар. Ова Ñамо укажува на гетоизираните заедници во земјата и за недоÑтатокот од меѓуÑебно познавање и почитување, без разлика на тоа колку мулти-културни наÑтани Ñе имаат Ñлучено. За разлика од ова, ÑоÑтавот на панк бендот уште од Ñамиот почеток ги крши границите – во првата поÑтава ÑоÑтавот брои четири члена во кои Ñе мешаат Македонци, Србин (Жути, ÑрпÑко потекло), БоÑанец (Паша – македонÑко-боÑанÑко потекло). Во новата поÑтава, Ñо Ñвирката во Дебар, добиваат и уште еден Ðлбанец и Ром, кои ги вклучуваат во Ñвоите редови. Сите Ñе обединети преку љубовта кон музиката, не Ñтавајќи го во преден план Ñвоето потекло и етничка припадноÑÑ‚. Ðа оваа групација им Ñе придружуваат уште два женÑки лика, Ðина и Мими, девојките на МирÑа и Жути, како и љубимецот на Љак, жабата Фердинанд, кој е приÑутен на целото патешеÑтвие, додека не е Ñмачкан од главниот на Комитите во финалната тепачка.
Маѓународниот фактор, овде претÑтавен преку ÐВО која го организира мулти-културалниот хепенинг во Дебар и која Ñе повлекува пред наÑтанот, иако многупати извикан Ñо негативни критики од Ñтрана на членовите на бендот, Ñепак уÑпева да го зајакне мешаниот ÑоÑтав на бендот (Ñо тоа што им вклучува и Ðлбанец и Ром), но не уÑпева да ги Ñмири тензиите што поÑтојат во двете заедници. „Ðашите“ и „нивните“ Ñе поÑтојано употребувани термини, во завиÑноÑÑ‚ од тоа на која „Ñтрана“ Ñе припаѓа (да Ñе потÑетиме Ñамо на примерот Ñо бабичката која Ñе обидува да има даде добар Ñовет кога го губат патот кон Дебар).  Ðа крај, невината жртва која ÑоÑема бизарно е убиена, е жабата Фердинанд, која, токму поради тоа што е ÑоÑема необично милениче, е извор на различни хумориÑтични Ñитуации универзални за Ñите, без разлика на тоа дали некој е Македонец или Ðлбанец, или пак припаѓа на друга етничка заедница.
Сепак, по погребот на Фердинанд, членовите на групата, доÑледно Ñледејќи ја панк идеологијата, продолжуваат прават шеги на Ñвоја Ñметка. Ðко Ñмеата уште оÑтанува, можеби оÑтанува надеж и за едно општеÑтво Ñо малку поинакви вредноÑти?
Мирјана Ðедева